Küçük Kaynarca Antlaşması Nedir? Önemi ve Maddeleri Nelerdir?
Osmanlı Devleti’nin Gerileme Döneminde imzaladığı en ağır şartlı antlaşma Küçük Kaynarca Antlaşmasıdır. Gerek antlaşmanın şartları, gerekse ilgilendirdiği bazı konularla Küçük Kaynarca Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin en ağır şartlı antlaşmalarından biridir.
Küçük Kaynarca Antlaşması, 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra imzalanmıştır. Öncelikle savaşa bakmakta yarar var.
Nedenler;
21 Temmuz 1774 tarihinde Kaynarca, Dobruca’da Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya İmparatorluğu arasında imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması, Osmanlı Devleti adına Muhsinzade Mehmed Paşa ve Rusya adına Petro Rumyantsev tarafından imzalanmıştır. Antlaşmanın dilleri Osmanlı Türkçesi, Rusça ve İtalyanca’dır. Osmanlı Devleti’nin imzalamış olduğu en ağır şartlı antlaşmalardan biri olan Küçük Kaynarca Antlaşması nedir? Daha önceki yazılarımızda Osmanlı Devleti’nin çeşitli yüzyıllarda imzalamış olduğu antlaşmalardan söz etmiştik. Bu yazımızda ise kısaca Küçük Kaynarca Antlaşmasından, öneminden ve maddelerinden söz edeceğiz. İşte Küçük Kaynarca Antlaşmasının öncesi, maddeleri ve sonuçları.
Rus Çariçesi II. Katerina’nın Balkanlar’a ulaşabilmek için Lehistan’ı ele geçirmek istemesi ve Rusların Balta kentinde katliam yapması sonucu Ruslardan kaçan Lehlilerin Osmanlı Devleti’ne sığınması ve Rusların da kaçan Lehlileri takip ederek Osmanlı topraklarına saldırmasıyla Osmanlı Devleti, Rusya’ya savaş ilan etmiştir.
Ayrıca Rus Çarı II. Katerina’nın Kafkaslar’ı ele geçirmek istemesi de savaşın ilan edilme nedenleri arasındadır. Öte yandan Rusların bu bahaneyle sıcak denizlere inme gayesi de bu savaşın önemli nedenlerinden biridir.
Gelişme
- Ruslar Mora yarımadasında isyan çıkarmışlardır.
- Bu savaşta Rusya’nın yanında İngiltere yer almış ve Osmanlı Devleti’nin donanması Çeşme’de yakışmıştır.
(Detaylı bilgi için Osmanlı’da Donanma Yangınları başlıklı yazıyı okuyabilirsiniz)
Küçük Kaynarca Antlaşması (1774)
- Kırım’a bağımsızlık verilecek. Kırım Hanları ise sadece dini açıdan Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacaktır.
- Kerç ve Dinyeper arasında bulunan Kılburun Kalesi ile Azak Kalesi etrafındaki arazi, Ruslara verilecektir.
- Rus gemileri, Osmanlı Devleti’nin limanlarından diledikleri gibi yararlanacak/istifade edecektir.
- Osmanlı Devleti, İngiltere ve Fransa’ya vermiş olduğu kapitülasyonların aynısını Rusya’ya da verecektir.
- Ruslar, gerekli gördüğü yerlerde konsolosluk açabilecektir.
- Ruslar, aynı zamanda Ortodoksların haklarını da koruyabilecektir.
- Osmanlı Devleti, Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecektir.
- Rusların işgal etmiş olduğu Eflak, Boğdan, Baserabya ve Akdeniz’deki birkaç ada, Osmanlı’ya iade edilecektir. Buna karşılık;
- Bu bölgelerde siyasi ve sosyal cezalılar dahil olmak üzere genel bir af ilan edilecek.
- Söz konusu bu bölgelerde halka din ve mezhep özgürlüğü sağlanacak.
- Belirli bir dönemde buradaki halktan vergi alınmayacak.
- Rus Hristiyanlar, kutsal yerleri istedikleri zaman serbestçe gezebilecektir.
Küçük Kaynarca Antlaşmasının Önemi
- Osmanlı Devleti, ilk kez halkı Türk ve Müslüman olan bir bölgeyi (Kırım) kaybetmiş oldu.
- Asırlardır Türk Gölü olan Karadeniz, Türk Gölü olmaktan çıktı.
- Rusya’ya da ticari imtiyazlar (kapitülasyonlar) verildi.
- Ruslar, Osmanlı Devleti’nin iç işlerine müdahale etme fırsatı buldu.
- Osmanlı Devleti, ilk kez savaş tazminatı ödedi. (bkz. Savaş Tazminatları)
- Osmanlı Devleti, ilk kez Halifeliğin gücünden yararlanmak istedi.
Not: Küçük Kaynarca Antlaşması, I. Abdülhamit zamanında imzalanmıştır. Küçük Kaynarca Antlaşmasının orijinal metninde “Ortodoks Hristiyanların himayesinin Ruslara verilmesi” maddesi yer almazken, Ruslar 1775 yılında antlaşmanın Fransızca metnini değiştirmiştir. Ayrıca Osmanlı Devleti’nin imzaladığı en ağır şartlı anlaşmalara da göz atabilirsiniz.
Diğer antlaşmalar ve antlaşmaların özellikleri, maddeleri, yorumları, öncesi ve sonraları için aşağıdaki bağlantılara tıklamanız yeterli olacaktır.
1774 Küçük Kaynarca Antlaşması
1833 Hünkar İskelesi Antlaşması
1921 Afganistan ile Dostluk ve İşbirliği Antlaşması
